Web3, gücü büyük teknoloji şirketlerinden bireysel kullanıcılara kaydırmaya odaklanan yeni nesil interneti temsil eder.
Web3, “Web 3” veya “Web 3.0” olarak da bilinir. Son zamanlarda sıkça duyduğumuz bir terimdir. Kısaca, merkeziyetsiz protokolleri destekleyen ve Youtube, Netflix ve Amazon gibi büyük teknoloji şirketlerine bağımlılığı azaltmayı amaçlayan ağların bir sonraki versiyonunu temsil eder. Peki Web3 nedir ve neden hepimizin aklındadır?
Web3 nedir?
Web3'ü anlamak için öncesini de bilmek gerekir. İnternetin Web1 olarak bilinen ilk sürümü 1990'ların sonuna gelindiğinde bir dizi bağlantı ve bir ana sayfadan oluşuyordu. Web siteleri etkileşimli değildi. Bir şeyler okumak veya başkalarının okuması için temel içerik yayımlamaktan başka bir şey yapılamazdı.
Bitfury'nin CEO'su Brian Brooks, Aralık 2021'de ABD Kongresi'nde yaptığı bir konuşmada o dönemleri şu şekilde anlattı:
“Bazıları hatırlar, orijinal AOL hesaplarının “duvarlarla çevrili bahçelerden” farkı yoktu. Etkileşim sağlayamadığımız, yalnızca AOL aracılığıyla ekranı görüntüleyebildiğimiz bir dönemdi. Mesela Time Magazine sitesine girip gazetede yer alan makaleleri okuyabilirdiniz ama başka bir şey yapamazdınız.”
Ardından Web2 çıktı. Bazı insanlar, dosyaları yalnızca görüntülemek yerine hem açmanıza hem de düzenlemenize izin veren kodlar kullanmaya başladılar. Bu yüzden bu sürüm, internetin "okuma/yazma" sürümü olarak adlandırılır. İnternetin bu versiyonu, yalnızca içerik tüketilmesine değil, insanların kendi içeriklerini oluşturmasına ve oluşturdukları içerikleri Tumblr gibi bloglarda, forumlarda ve Craigslist gibi pazarlarda yayımlamalarına olanak sağladı. Facebook, Twitter ve Instagram gibi sosyal medya platformlarının ortaya çıkışı ise içerik paylaşımını yeni boyutlara taşıdı.
Bir süre sonra halk, kişisel verilerinin teknoloji devleri tarafından nasıl toplandığının ve bu verilerin özel reklamlar ve pazarlama kampanyaları oluşturmak için kullanıldığının farkına vardı. Özellikle Facebook, veri gizliliği yasalarını ihlal ettiği için sayısız kez dikkatleri üzerine çekti ve 2019'da Federal Ticaret Komisyonu (FTC) tarafından verilen en büyük ceza olan 5 milyar dolarlık bir para cezasına çarptırıldı.
Web 2, dünyaya harika ücretsiz hizmetler sunsa da pek çok insan bu dev teknoloji şirketlerinin yarattığı yeni "duvarlarla çevrili bahçelerden" bıkmıştı. Herkes verileri ve içerikleri üzerinde daha fazla kontrole sahip olmak istiyordu. İşte Web3 bu noktada devreye girdi.
Web3, internetin “okuma/yazma/sahiplenme” aşaması olarak düşünülebilir.. Yani kullanıcılar, verileri karşılığında ücretsiz teknoloji platformlarını kullanmak yerine protokol yönetimlerine erişip ağ işleyişine katılabilirler. Böylece insanlar yalnızca bir müşteri veya ürün değil, bir katılımcı veya hissedar konumunda bulunabilirler.
Web3'te bu paylaşımlara token veya kripto para birimleri denir ve bunlar, blok zincirleri olarak bilinen merkeziyetsiz ağların mülkiyetini temsil ederler. Elinizde bu token’lardan yeterince bulunursa, ağ üzerinde söz sahibi olursunuz. Örneğin, yönetişim token’larının sahipleri merkeziyetsiz bir borç verme protokolünün geleceği hakkında oy vermek için varlıklarını harcayabilirler.
Brooks bu konuda ise şöyle söylüyor: “Buradaki asıl önemli konu, merkeziyetsiz internette gerçekleşen olaylara yatırımcılar karar verirken geleneksel internet anlayışında bu olaylara Twitter, Facebook, Google gibi şirketlerin karar vermesidir.”
Web3’te neler yapabilirsiniz?
Web3, bir zamanlar merkeziyetsiz olan ürünler için işbirlikçi yönetişim yapılarını mümkün kılar. Yani ister bir meme, ister bir sanat eseri, ister Gary Vee konferansına bir bilet, isterse de bir sosyal medya içeriği olsun, Web3 sayesinde her şey tokenize edilebilir.
Bunun en güzel örneklerinden biri oyun endüstrisidir. Oyun endüstrisindeki köklü değişimler, geliştiricilerin en sevdikleri video oyunlarında yaptıkları hatalar veya en son yamanın en sevdikleri silahın dengesini nasıl bozduğu gibi konularda bitmek bilmeyen şikayetlerde bulunma imkanına sahiptirler. Web3 sayesinde oyuncular oyunun kendisine yatırım yapabilir ve işlerin nasıl yürütüleceği hakkında oy verebilirler. Ayrıca, Meta ve Ubisoft gibi büyük Web2 şirketleri de Web3 tarafından kısmen desteklenen sanal dünyalar yaratıyor. NFT'ler oyuncuların biriktirdikleri öğelerin kesin sahipleri olmalarına izin vererek oyun endüstrisinin yeniden şekillendirilmesinde büyük bir rol oynuyor.
Web3 eleştirileri
Web3 teknolojisine yönelik temel eleştiri, ideallerinin gerisinde kalmasıdır. Blok zinciri ağları üzerindeki mülkiyet eşit dağıtılmamıştır. Bu mülkiyet, Web3’ü erken benimseyenlerin ve risk sermayedarlarının (VC’ler) üzerinde yoğunlaşmıştır. Yakın zamanda Twitter'da Block Inc. CEO'su Jack Dorsey ile Web3 üzerinden çeşitli risk sermayedarları arasında patlak veren ve bu tartışmayı ön plana çıkaran bir tartışma çıktı.
Eleştirilerin merkezinde, blok zinciri projelerinin yalnızca ismen merkeziyetsizleştirildiği ve "merkeziyetsiz bir tiyatro" olduğu fikri bulunur. Eleştiriler doğrultusunda özel blok zincirleri, VC destekli yatırımlar veya birkaç kişinin yüz milyonlarca doların anahtarını elinde tuttuğu DeFi protokollerinin tümü, merkeziyetsiz tiyatro örneği olabilir.
Ayrıca sözde lidersiz protokol topluluğuna rağmen lider figürler bulunuyor. FT blogu Alphaville'in eski editörü Izabella Kaminska, Ethereum'un kurucu ortağı Vitalik Buterin'in artık geliştirmelerde yer almamasına rağmen ağ üzerinde sahip olmaya devam ettiği muazzam gücü eleştiriyor:
“Vitalik başlı başına komik ve çelişkili bir fenomen. Yarattığı ve denetlediği merkeziyetsiz sistem üzerinde inanılmaz bir hakimiyet ve etkiye sahip, bu şekilde fiilen merkeziyetsiz bir sistemin manevi lideri olarak faaliyet gösteriyor."
Merkeziyetsiz finans protokollerinde de durum hemen hemen aynı. Onlar da seçmen devamsızlığıyla dolular ve genellikle merkezi altyapıya güveniyorlar. Ayrıca blok zinciri geliştirmenin yalnızca en yüksek düzeyde uzmanlaşmış mühendislere özel gizli bir sihir gibi göründüğü göz önüne alındığında, blok zinciri geliştirme sürecinde de engeller bulunduğunu söylemek mümkün.
Ancak tüm bu sorunlara rağmen Web3'ün potansiyeli çok yüksek. Uygulamaya koymanın fazla idealist olup olmadığı ise, sıradan kullanıcıların önümüzdeki on yılda keşfedeceği bir şey olacak.
KRIPTOKRAL.COM GÜNCEL HABERLER | Yatırım Tavsiyesi Değildir.
